Η εγκυμοσύνη είναι μια ιδιαίτερη περίοδος στη ζωή μιας γυναίκας, καθώς συμβαίνουν πολλές αλλαγές στις λειτουργίες του σώματός της, που αποσκοπούν στην φυσιολογική ανάπτυξη του εμβρύου και στην προετοιμασία για τον τοκετό και το θηλασμό.
Μερικές από αυτές τις αλλαγές είναι η διόγκωση της μήτρας και η αύξηση της αιματικής ροής στον κόλπο, στο αιδοίο και τους μαστούς. Ακόμη, επηρεάζονται και άλλα συστήματα εκτός του γεννητικού, όπως το αναπνευστικό (βαθύτερες αναπνοές), το γαστρεντερικό (μείωση της κινητικότητας για καλύτερη απορρόφηση θρεπτικών συστατικών), το καρδιαγγειακό (αυξάνεται η παροχή και ο όγκος αίματος) και το ουροποιητικό. Όλες οι αλλαγές αυτές είναι φυσιολογικές και αναμενόμενες.
Τα παραπάνω έχουν σαν αποτέλεσμα την αύξηση του μεταβολισμού της γυναίκας, που σημαίνει αυξημένες ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά και ενέργεια. Είναι όμως αλήθεια αυτό που λέμε, ότι στην εγκυμοσύνη «τρώμε για δύο»; Η απάντηση είναι όχι, καθώς η αύξηση των ενεργειακών αναγκών είναι περίπου 200-300 θερμίδες καθημερινά, και μόνο στο 2ο και 3ο τρίμηνο. Ενδεικτικά, ένα τοστ με μία φέτα τυρί προσδίδει περίπου 250 θερμίδες.
Ανάγκες σε μικροθρεπτικά συστατικά
Οι ανάγκες στα περισσότερα μικροθρεπτικά συστατικά (μέταλλα και βιταμίνες) αυξάνονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού για να μπορέσει το έμβρυο να αναπτυχθεί φυσιολογικά. Πολλά από αυτά μπορούν να ληφθούν από την σωστή διατροφή, αλλά σε μερικά κρίνεται απαραίτητο η λήψη συμπληρωμάτων, κυρίως για να εξαλειφθεί η πιθανότητα ανεπαρκούς πρόσληψης.
Φυλλικό οξύ
Το φυλλικό οξύ είναι μία από τις σημαντικότερες βιταμίνες στην εγκυμοσύνη καθώς έχει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του νευρικού συστήματος του εμβρύου. Η έλλειψη φυλλικού οξέους αυξάνει τον κίνδυνο για ελλείμματα του νευρικού σωλήνα, προεκλαμψίας, αποκόλλησης του πλακούντα και πρόωρου τοκετού. Για να μειωθεί ο κίνδυνος έλλειψης φυλλικού οξέος, συστήνεται σε όλες τις εγκύους να παίρνουν συμπλήρωμα 400μg την ημέρα, ιδανικά και πριν την κύηση. Οι ανάγκες μπορούν να καλυφθούν και μέσω της διατροφής, με τις καλύτερες διατροφικές πηγές να είναι τα όσπρια, φρούτα και λαχανικά όπως τα πράσινα φυλλώδη.
Βιταμίνη B12
Η βιταμίνη B12 έχει παρόμοια δράση με το φυλλικό οξύ και επομένως παρόμοιες επιπλοκές σε περίπτωση έλλειψής της. Η βιταμίνη Β12 λαμβάνεται διατροφικά από κρέας και άλλα ζωικά προϊόντα, οπότε είναι και σπάνια η έλλειψή της. Κίνδυνο μπορεί να διατρέχουν γυναίκες σε αυστηρές χορτοφαγικές δίαιτες, όπου θα πρέπει να εξεταστούν κατά περίπτωση και να δοθούν συμπληρώματα αν χρειάζεται.
Βιταμίνη D
Η βιταμίνη D είναι απαραίτητη για την απορρόφηση ασβεστίου στο γαστρεντερικό σωλήνα και έλλειψή της μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα στο έμβρυο. Η κυριότερη πηγή είναι η επαρκής έκθεση στον ήλιο, καθώς το σώμα την παράγει μόνο του με την επίδραση της UVB ακτινοβολίας και διατροφικά προέρχεται κυρίως από λιπαρά ψάρια, αυγά και εμπλουτισμένα τρόφιμα.
Ασβέστιο
Το ασβέστιο στο σώμα των ενηλίκων, ανέρχεται στο 1-1.5 κιλό και το 99% αυτού είναι αποθηκευμένο στα οστά, συμβάλλοντας στην καλή οστική πυκνότητα. Οι συστάσεις για πρόσληψη ασβεστίου στις εγκύους είναι 1-1.2 γραμμάρια την ημέρα και μπορεί να καλυφθεί εύκολα από την κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων ή άλλων τροφίμων, καθώς η απορρόφησή του αυξάνεται σημαντικά κατά την κύηση. Η καλή πρόσληψη ασβεστίου συμβάλλει και στην οστική πυκνότητα του παιδιού στη μετέπειτα ζωή του.
Σίδηρος
Ο σίδηρος είναι σημαντικός, γιατί αυξάνεται ο όγκος του αίματος της εγκύου και πρέπει να καλυφθούν οι ανάγκες του εμβρύου για τους πρώτους 4-6 μήνες της ζωής, όπου καταναλώνει μόνο γάλα που είναι φτωχό σε σίδηρο. Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη είναι διπλάσια από του γενικού πληθυσμού, στα 30mg, όμως η ικανότητα απορρόφησης τριπλασιάζεται, οπότε είναι εφικτό να καλυφθεί με την αυξημένη κατανάλωση τροφών πλούσιες σε σίδηρο (κόκκινο κρέας, πουλερικά, ψάρια, θαλασσινά, όσπρια). Δεν αποκλείεται όμως να παρουσιαστεί ανάγκη για λήψη συμπληρωμάτων, ειδικά εάν αναπτυχθεί αναιμία στην έγκυο. Επομένως θα πρέπει να εξετάζονται οι ανάγκες ανά περίπτωση.
Βιταμίνη C
Οι ανάγκες σε βιταμίνη C αυξάνονται στην εγκυμοσύνη γιατί συμμετέχει στην παραγωγή του κολλαγόνου, δομικό συστατικό ιστών όπως τα αγγεία, οι μύες και το δέρμα. Οι ανάγκες αυτές μπορούν να καλυφθούν εύκολα μέσω της διαιτητικής πρόσληψης, από κατανάλωση φρούτων και λαχανικών πλούσια σε βιταμίνη C (εσπεριδοειδή, πιπεριές, κ.α.). Συμπληρώματα βιταμίνης μπορεί να δοθούν σε περιπτώσεις πολλαπλής κύησης, ή σε καπνίστριες, όπου οι ανάγκες είναι ούτως ή άλλως αυξημένες.
Βιταμίνη Α
Η βιταμίνη Α είναι πολύ σημαντική για την ανάπτυξη της όρασης και του ανοσοποιητικού συστήματος και οι ανάγκες αυξάνονται κατά 1000IU(μονάδες) ημερησίως. Λόγω της ευκολίας πρόσληψης μέσω της διατροφής, δεν κρίνεται απαραίτητο να δοθούν συμπληρώματα. Προσοχή πρέπει να δίνεται στην κατανάλωση συκωτιού, καθώς περιέχει μεγάλες ποσότητες βιταμίνης Α που μπορεί να γίνουν επικίνδυνες για το έμβρυο, οπότε δεν συστήνεται συχνή κατανάλωσή του.
Γενικά, η διατροφή της εγκύου θα πρέπει να περιέχει ποικιλία από όλες τις ομάδες τροφίμων: φρούτα, λαχανικά, όσπρια, δημητριακά, γαλακτοκομικά, κρέας, ψάρια και καλά λιπαρά. Σε περίπτωση που η έγκυος έχει ιδιαιτερότητες στη διατροφή της (όπως όταν είναι αυστηρά χορτοφάγος ή υπάρχουν ομάδες τροφίμων που δεν καταναλώνει) είναι ακόμα πιο σημαντικό να υπάρχει καθοδήγηση και επιτήρηση από διαιτολόγο ώστε να καλυφθούν όλες οι ανάγκες σε μικροθρεπτικά συστατικά μέσω της εξατομικευμένης παρακολούθησης.