Η παχυσαρκία έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας καθώς πάνω από 1,9 δισεκατομμύρια άνθρωποι είναι υπέρβαροι παγκοσμίως και τουλάχιστον 600 εκατομμύρια από αυτούς είναι κλινικά παχύσαρκοι, όπως αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας για το έτος 2014. Η συχνότητα εμφάνισης έχει διπλασιαστεί από το 1980 και αναμένεται να αυξηθεί κι άλλο έως το 2025. Αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για πολλές ασθένειες. Επηρεάζει όλες τις ηλικίες και τα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα, ενώ επιδρά και στην ψυχολογική και κοινωνική κατάσταση του ατόμου. Ως υπέρβαρα ορίζουμε τα άτομα που έχουν Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) από 25-30 kg/m2 και ως παχύσαρκα αυτά που έχουν πάνω από 30 kg/m2.
Ο μηχανισμός που οδηγεί στο υπερβάλλον σωματικό λίπος και κατ’ επέκταση βάρος ονομάζεται ισοζύγιο ενέργειας. Όταν οι θερμίδες που λαμβάνουμε από την προσλαμβανόμενη τροφή είναι παραπάνω από αυτές που δαπανούμε ημερησίως, τότε το ισοζύγιο είναι θετικό και μας οδηγεί σε πρόσληψη βάρους. Όταν είναι λιγότερες, το ισοζύγιο είναι αρνητικό και μας οδηγεί σε απώλεια βάρους. Ενώ, όταν είναι ίσες έχουμε διατήρηση βάρους. Οι παράγοντες που πυροδοτούν την παχυσαρκία είναι η αυξημένη κατανάλωση ενεργειακά πυκνών και διατροφικά φτωχών τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και κορεσμένα λίπη, ο πολλαπλασιασμός της ποσότητας των μερίδων, η αλόγιστη κατανάλωση junk food και η καθιστική ζωή που διέπουν τη σύγχρονη κοινωνία. Πρόσφατα, έρευνες έδειξαν συσχέτιση της παχυσαρκίας και με το γονιδιακό υπόβαθρο υποστηρίζοντας πως άτομα που παρουσίαζαν μεταλλάξεις του γονιδίου FTO είχαν 3 έως 4 κιλά παραπάνω από την ομάδα ελέγχου.
Η παχυσαρκία και το υπέρβαρο θέτουν τις βάσεις για την ανάπτυξη πολύ σοβαρών ασθενειών που σχετίζονται με τη διατροφή, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η καρδιαγγειακή νόσος, η υπέρταση και το έμφραγμα και έτσι μπορεί να οδηγήσει σε πρώιμο θάνατο ή σε εγκατάσταση κάποιου χρόνιου νοσήματος που θα μειώσει τη ποιότητα ζωής του ατόμου. Άλλα προβλήματα υγείας που επιφέρει είναι αναπνευστικές δυσλειτουργίες όπως το φαινόμενο της υπνικής άπνοιας, χρόνια μυοσκελετικά προβλήματα, δερματικά προβλήματα και υπογονιμότητα. Η παχυσαρκία έχει κατηγορηθεί ακόμα και για κάποια ήδη καρκίνου όπως είναι ο ενδομήτριος, ο καρκίνος του στήθους και του εντέρου.
H οικονομική κρίση φαίνεται πως έχει αυξήσει τα ποσοστά παχυσαρκίας, εν αντιθέσει με την άποψη πολλών. Τα νοικοκυριά πλέον προμηθεύονται ενεργειακά πυκνά τρόφιμα και φτωχά ποιοτικά, συσσωρεύοντας πολλές θερμίδες στα γεύματα τους. Ωστόσο, η παχυσαρκία μπορεί να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί. Οι τρεις βασικότερες αλλαγές στον τρόπο ζωής και διατροφής που οφείλει κανείς να κάνει είναι:
- Μείωση της κατανάλωσης θερμιδογόνων τροφίμων με πολλά λιπαρά και σάκχαρα όπως τηγανητά, γλυκά, κάθε είδος junk food, σφολιατοειδή, τυποποιημένα προιόντα, έτοιμους χυμούς φρούτων και σάλτσες.
- Αύξηση της κατανάλωσης φρούτων, ωμών λαχανικών, οσπρίων, δημητριακών προϊόντων ολικής άλεσης και ανάλατων ξηρών καρπών.
- Καθιέρωση συχνής μέτριας έντασης φυσικής δραστηριότητας. Η διάρκεια πρέπει να είναι 60 λεπτά την ημέρα για τα παιδιά και 150 λεπτά την εβδομάδα για τους ενήλικες.
Όσον αφορά την αντιμετώπιση αυτής πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο ρυθμό απώλειας βάρους. Περίπου το ένα κιλό την εβδομάδα φαίνεται να είναι ένας υγιής ρυθμός απώλειας σύμφωνα με μελέτες, καθώς το ανθρώπινο σώμα δεν είναι προσαρμοσμένο να κάνει απότομες αλλαγές. Διάφορα είδη διαιτών όπως οι χημικές ή οι πρωτεϊνικές δίαιτες που υπόσχονται ραγδαίους ρυθμούς απώλειας είναι μη ασφαλή για την υγεία και για τη θρεπτική κατάσταση του ατόμου, καθώς περιορίζουν πλήθος τροφικών ομάδων και θρεπτικών συστατικών. Μη ξεχνάτε ότι οι βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία είναι το «καύσιμο» του εργοστασίου που ονομάζεται ανθρώπινος οργανισμός. Πρόκειται για μια διαδικασία που θέλει υπομονή και επιμονή, όντας γνωστό από την αρχή ότι θα χρειαστεί εύλογο χρονικό διάστημα τόσο για την απώλεια, όσο και για την διατροφική εκπαίδευση του ατόμου έτσι ώστε το απολεσθέν βάρος να διατηρηθεί και να μην επανέλθει.
Βιβλιογραφία
- Popkin, B. M., L. S. Adair, et al. (2012). “Global nutrition transition and the pandemic of obesity in developing countries.” Nutr Rev 70(1): 3-21.
- Fawcett, K. A. and I. Barroso (2010). “The genetics of obesity: FTO leads the way.” Trends Genet 26(6): 266-274.
- Nguyen, D. M. and H. B. El-Serag (2010). “The epidemiology of obesity.” Gastroenterol Clin North Am 39(1): 1-7.(Wyatt, Winters et al. 2006)
- Wyatt, S. B., K. P. Winters, et al. (2006). “Overweight and obesity: prevalence, consequences, and causes of a growing public health problem.” Am J Med Sci 331(4): 166-174.