Οξειδωτικό Στρες: Ό,τι με τρέφει με καταστρέφει.
Οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν την παραπάνω φράση για να περιγράψουν κυρίως πως το οξυγόνο που είναι η πηγή της ζωής για όλους τους έμβιους οργανισμούς έχει διττό και αντίθετο ρόλο στον κύκλο της ζωής. Από τη μία χαρίζει τη ζωή και από την άλλη είναι ένα πολύ δραστικό μόριο που προκαλεί κυτταρικές καταστροφές, είναι υπεύθυνο για τη γήρανση, τον κυτταρικό θάνατο και τελικά για την παρακμή του οργανισμού. Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται μέσω της παραγωγής δραστικών μορίων που ονομάζονται ελεύθερες ρίζες οξυγόνου, που δημιουργούνται ως αποτέλεσμα όλων των φυσιολογικών διεργασιών που λαμβάνουν χώρα στον ανθρώπινο οργανισμό (μεταβολισμός, αναπνοή, άσκηση). Τα τοξικά αυτά μόρια στη συνέχεια απελευθερώνονται στην κυκλοφορία και μπορούν να βλάψουν κύτταρα, ιστούς και όργανα, μέσω της πρόκλησης οξείδωσης, ακριβώς όπως ένα μέταλλο σκουριάζει με τη φθορά του χρόνου. Γιατί όμως υπάρχουν αυτά τα μόρια; Ο λόγος είναι πως η παρουσία τους θωρακίζει τον οργανισμό από μολύνσεις και λοιμώξεις, γιατί οι ελεύθερες ρίζες βάλλουν τα κύτταρα των βακτηρίων που εισέρχονται στην κυκλοφορία και έτσι το άτομο αποφεύγει τη νόσο. Όπως όμως επιτίθενται στους μικροοργανισμούς και τους καταστρέφουν, έτσι ασκούν βλαπτική επίδραση και στα κύτταρα του οργανισμού, άρα είναι σκόπιμο να διατηρούνται σε σχετικά χαμηλά επίπεδα.
Ο οργανισμός διαθέτει ομοιοστατικούς μηχανισμούς που μπορούν να διαχειριστούν και να απομακρύνουν σε ικανοποιητικό βαθμό αυτά τα μόρια και να εξασφαλίσουν την εύρυθμη λειτουργία και άρα την υγεία του οργανισμού. Οι ομοιοστατικοί αυτοί μηχανισμοί είναι τα πασίγνωστα αντιοξειδωτικά μόρια, που κυκλοφορούν και ως συμπληρώματα διατροφής. Τα αντιοξειδωτικά είναι και αυτά δραστικά μόρια που έχουν την ικανότητα να δεσμεύουν και έτσι να απενεργοποιούν τη δράση των ελεύθερων ριζών οξυγόνου. Γνωστά αντιοξειδωτικά είναι διάφορες βιταμίνες (με σημαντικότερες τη βιταμίνη C, τη βιταμίνη Ε, το σύμπλεγμα των βιταμινών Β, το φυλλικό οξύ, κλπ.), ιχνοστοιχεία (σελήνιο, ψευδάργυρος, κλπ.) και άλλες αντιοξειδωτικές ουσίες που συναντώνται στη φύση (ρεσβερατρόλη, λιπαρά οξέα, γλουταθειόνη κλπ.). Κάποια αντιοξειδωτικά μόρια παράγονται και αναγεννώνται από το ίδιο το σώμα, κάποια πρέπει να ληφθούν από την τροφή. Συνήθως ο συνδυασμός της παραγωγής και της κατανάλωσης αρκεί για να θωρακίσει τον οργανισμό από τις ελεύθερες ρίζες. Σε συνθήκες όμως έντονου ψυχικού στρες, υπερβολικής μυϊκής καταπόνησης, ανθυγιεινής διατροφής και καπνιστικής δραστηριότητας, ο αριθμός αυτών των τοξικών μορίων μπορεί να αυξηθεί σε επικίνδυνο βαθμό, δημιουργώντας ακόμα πιο υψηλή συγκέντρωση ελευθέρων ριζών, το επονομαζόμενο οξειδωτικό στρες. Αυτοί οι παράγοντες, δεν οδηγούν όμως μόνο στην αύξηση του οξειδωτικού στρες, αλλά και στην ταυτόχρονη μείωση της ικανότητας του οργανισμού να αντιμετωπίζει τη συσσώρευση των ριζών, δηλαδή προκαλούν μειωμένη αντιοξειδωτική ικανότητα. Για παράδειγμα, όταν η διατροφή είναι φτωχή σε φρούτα και λαχανικά δεν παρέχεται η απαραίτητη ποσότητα αντιοξειδωτικών εξωγενώς, επομένως μειώνεται η αντιοξειδωτική ικανότητα. Από την άλλη, το κάπνισμα, εισαγάγει στο σώμα βλαβερές οξειδωτικές ουσίες που προάγουν την παραγωγή ελεύθερων ριζών, και έτσι εμφανίζεται οξειδωτικό στρες. Το αυξημένο οξειδωτικό στρες, και κυρίως ο συνδυασμός του με μειωμένη αντιοξειδωτική ικανότητα μπορούν να προκαλέσουν στο άτομο βλάβες όπως φλεγμονή, χρόνια νοσήματα και να προξενήσουν ακόμα και μόνιμες ζημιές στην υγεία (αυτοάνοσα νοσήματα, αθηροσκλήρωση, κ.ά).
Σήμερα, που η ζωή είναι πολύ απαιτητική, το άγχος έχει εκτοξευθεί στα ύψη και το περιβάλλον ολοένα και πιο μολυσμένο, καθίσταται ακόμα πιο επιτακτική η ανάγκη να λάβουμε μέτρα για να θωρακίσουμε τον οργανισμό μας από τις επιπτώσεις του οξειδωτικού στρες. Σύμμαχοι σε αυτήν την προσπάθεια είναι ο επαρκής και ποιοτικός ύπνος (μειώνει τις κατεχολαμίνες, ρυθμίζει την ορμονική δραστηριότητα, μειώνει τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση), η υγιεινή διατροφή (παρέχει βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, φυτικές ίνες για την εύρυθμη λειτουργία του εντέρου, βελτιώνει την έκκριση ινσουλίνης και την κυκλοφορούσα γλυκόζη), η συχνή άσκηση (ενεργοποιεί ορμόνες που μειώνουν το ψυχικό στρες, αυξάνει τη δράση του ανοσοποιητικού συστήματος και μειώνει συνολικά τη φλεγμονή) και η επαρκής ενυδάτωση (διευκολύνει τη μεταφορά σημάτων μεταξύ των κυττάρων, προκαλεί διούρηση με απομάκρυνση τοξικών ουσιών και βελτιώνει τη μνήμη, την αυτοσυγκέντρωση και τη διάθεση).
Τόσο το αυξημένο οξειδωτικό στρες, όσο και η μειωμένη αντιοξειδωτική ικανότητα μπορούν να αντιμετωπισθούν με το συνδυασμό αλλαγών στον τρόπο ζωής (υιοθέτηση σωματικής δραστηριότητας, βελτιστοποίηση των διατροφικών συνηθειών, αλλά και χρήση πολυβιταμινούχων ή αντιοξειδωτικών σκευασμάτων). Σημαντικό είναι πριν από οποιαδήποτε προσπάθεια να προηγηθεί η αξιολόγηση τόσο των επιπέδων οξειδωτικού στρες όσο και των επιπέδων της αντιοξειδωτικής ικανότητας. Αυτό πρέπει να προηγηθεί γιατί η χρήση αντιοξειδωτικών υπέρ του μέτρου και ειδικά σε άτομα χωρίς ιδιαίτερο πρόβλημα μπορεί να επιφέρει το αντίθετο αποτέλεσμα και να γίνει οξειδωτική, καθώς και αυτά είναι πολύ ισχυρά μόρια, και αν αυξηθεί πολύ η συγκέντρωσή τους, τότε το περιβάλλον καταλήγει οξειδωτικό.
Η αξιολόγηση των επιπέδων του οξειδωτικού στρες αλλά και των επιπέδων αντιοξειδωτικής ικανότητας είναι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται εδώ και χρόνια στην κλινική πράξη, καθιστώντας τις μέτρηση πολύ αξιόπιστες. Η μέτρηση απαιτεί τη λήψη αίματος (είτε φλεβικό είτε τριχοειδικό από το δάχτυλο). Η δεύτερη, πραγματοποιείται στο πρότυπο διαιτολογικό τμήμα της Cosmetic Derma Medicine από εξειδικευμένες διαιτολόγους, και τα αποτελέσματα είναι άμεσα διαθέσιμα εντός 15 λεπτών. Για να πραγματοποιηθεί η παραπάνω μέτρηση θα πρέπει να προηγηθεί σχετική προετοιμασία από τον εξεταζόμενο ώστε να πάρει αξιόπιστα αποτελέσματα. Η προετοιμασία έχει ως εξής:
- Αποχή από κάπνισμα για 4 ώρες πριν τη μέτρηση.
- Αποχή από τρόφιμα και ποτά για 4 ώρες πριν τη μέτρηση.
- Αποχή από τη λήψη νερού για 2 ώρες πριν τη μέτρηση.
- Αποχή από έντονη σωματική δραστηριότητα για 24 ώρες πριν τη μέτρηση.
Αν έχουν τηρηθεί οι παραπάνω συνθήκες, τότε μπορεί να πραγματοποιηθεί η μέτρηση και η διαδικασία είναι πάρα πολύ απλή. Ο διαιτολόγος αξιολογεί τα αποτελέσματα και προτείνει στο άτομο την κατάλληλη αλλαγή στον τρόπο διατροφής του για να επιτύχει τη ρύθμιση του οξειδωτικού στρες. Η προσέγγιση και οι αλλαγές που θα προταθούν εξαρτώνται από το προφίλ του ατόμου και τα αποτελέσματα της μέτρησης. Ένα άτομο που έχει αυξημένο στρες αλλά ικανοποιητική αντιοξειδωτική ικανότητα θα έχει διαφορετική αντιμετώπιση από ένα άτομο που έχει φυσιολογικό οξειδωτικό στρες και μειωμένη οξειδωτική ικανότητα. Το άτομο που έχει και τα δύο φυσιολογικά θα λάβει ενημέρωση για τους τρόπους διατήρησης της καλής του υγείας, ενώ το άτομο που έχει προβληματικά και τα δύο μέρη της εξίσωσης, είναι πολύ πιθανό να λάβει ένα προτεινόμενο σχήμα που θα περιλαμβάνει και χρήση συμπληρωμάτων. Τα ευχάριστα νέα: εντός ενός τριμήνου, μπορεί ένα άτομο χωρίς χρόνια νόσο να βελτιστοποιήσει τις τιμές του και στις δύο μετρήσεις εάν ακολουθήσει τις οδηγίες που θα του προτείνει η διαιτολόγος. Ενδέχεται να χρειαστεί και περαιτέρω διερεύνηση σε περίπτωση ακραίων τιμών στις μετρήσεις, και τότε, η κλινική διαιτολόγος θα σας προτείνει την κατάλληλη ιατρική ειδικότητα για να απευθυνθείτε.
Περιστατικό άνδρα 53 ετών:
10/12/2014: Πολύ χαμηλά αντιοξειδωτική ικανότητα (938), αλλά φυσιολογικό οξειδωτικό στρες.
Προτάθηκε λήψη διπλού συμπληρώματος και συγκεκριμένη διατροφική οδηγία και το άτομο επανέλαβε τη μέτρηση μετά από 5 εβδομάδες.
17/01/2015: Χαμηλή αντιοξειδωτική ικανότητα (1634, αύξηση κατά 74%),και ακόμα πιο μειωμένο οξειδωτικό στρες.
Η χρήση συμπληρωμάτων είναι βέλτιστη όταν επιλέγεται το ιδανικό πλάνο για το συγκεκριμένο άτομο. Αυτό δεν είναι απλή διαδικασία, καθώς το πλήθος των βιταμινών και των ιχνοστοιχείων είναι τεράστιο, αλλά και δεν μπορούν όλα να μετρηθούν στο αίμα. Γι’ αυτό το σκοπό, μπορεί να συνδυαστεί ο έλεγχος βιταμινών και ιχνοστοιχείων ASYRA, το οποίο προτείνει ένα πλήθος συμπληρωμάτων για το άτομο, και από αυτά η κλινική διαιτολόγος επιλέγει το βέλτιστο σχήμα.
Η μέτρηση του οξειδωτικού στρες και της αντιοξειδωτικής ικανότητα πραγματοποιείται με τον αναλυτή τελευταίας τεχνολογίας FRAS 4 EVOLVO με τη διαδικασία που επεξηγείται στο βίντεο.
